پای درس مولود کعبه

سیزدهم رجب، سالروز ولادت مردی است که در عظمت او همین بس که پیامبر اکرم (ص) در توصیف مقامش فرمودند؛ «اى على! مَثَل تو در امّت من، مَثَل کشتى نوح است. هر کس سوار شد، نجات یافت و هرکس روى گرداند، غرق شد».
نامش با یاد خدا، ولادتش در خانه خدا و شهادتش نیز در ماه خدا بوده است. برخی عناوینى که پیامبر (ص) براى على (ع) به کار می‌بردند، «ریسمان استوار خدا»، «ستون دین»، «شیر مؤمنان»، «بیرق هدایت»، «شهر هدایت»، «صدّیق اکبر»، «فاروق اعظم» و «ولى هر مؤمن پس از من» است. عناوینی که خود گویای عظمت امام علی (ع) است که رسول و فرستاده خداوند این چنین در مورد ایشان سخن می‌گفتند و در مقابل، کینه‌ورزى با على را همسان با کفر شمرده و کینه‌ورزان به او را منافقان امّت می‌دانستند.
پیامبر خاتم از امیرالمومنین علی (ع) با عناوین «سید عرب»، «سید مسلمانان» و «سید دنیا و آخرت» یاد مى‌کنند که با توجه به معناى «سیادت»، این عناوین بسى نکته‌آموز است. «حجت خدا»، «رازدار»، «وصى» و «خلیفه» پیامبر خدا، از دیگر عناوینى است که رسول خدا، على (ع) را بدان‌ها مفتخر کرده است. امامی که در درجه ایمان و یقین به خداوند، به حدی رسیده بود که خود می‌فرمایند؛ «اگر پرده فرو افتد، بر یقین من افزوده نخواهد شد».

• اجتماع علوی
حالا از این امام عزیز یادگاری برای نه فقط پیشوایانش، بلکه برای همه بشریت به یادگار مانده است که در فصاحت و بلاغت نظیر ندارد. کتابی که پر از رهمنود‌هایی است که کمک می‌کند تا با عمل به آن ها، در مسیر سعادت ابدی قدم برداریم، مسیری که آرامش دنیا و سعادت آخرت را به همراه دارد.
نهج‌البلاغه درس خداشناسی می‌دهد و در این راستا، رهنمودهایش نه فقط سعادت فردی، بلکه سعادت اجتماعی را نیز هدف قرار داده است. گاهی حتی در برخی خطبه‌ها و حکمت‌هایش به کوچکترین آموزه‌های اجتماعی نیز توجه شده است؛ یا بهتر بگوییم به جزئی‌ترین آموزه ها.
از جمله این خطبه ها، خطبه ۲۳ نهج البلاغه است. امام علی (ع) در این خطبه چقدر زیبا مسائل اجتماعی را بیان می‌کنند. در این خطبه است که فقرا را به زهد و اغنیا را به محبت و مهربانی فرا می‌خوانند و می‌فرمایند؛ «پس از ستایش پروردگار، بدانید که تقدیرهاى الهى، چون قطرات باران از آسمان به سوى انسان‌ها فرود مى آید، و بهره هر کسى، کم یا زیاد به او مى رسد. پس اگر یکى از شما براى برادر خود، برترى در مال و همسر و نیروى بدنى مشاهده کند، مبادا فریب خورد و حسادت کند.» شاید مهمترین مصداق این فریب خوردن را امروز بیشتر شاهد باشیم و آن در فضا‌های مجازی مانند اینستاگرام است که رقابتی پوچ و بی معنا در به رخ کشیدن داشته‌هایی که گاهی به هیچ عنوان هم واقعیت ندارند، وجود دارد، اما موجب حسرت و حسادت افراد می‌شود.
در ادامه می‌فرمایند؛ «همانا ثروت و فرزندان، محصول دنیا و فانى شدنى و عمل صالح، زراعت آخرت است؛ گرچه گاهى خداوند، هر دوى آن را به ملّت هایى خواهد بخشید.»
امام علی (ع) در این خطبه به نکته بسیار مهمی اشاره می‌کنند؛ ایشان می‌فرمایند: «عمل نیک انجام دهید بدون آن که به ریا و خودنمایى مبتلا شوید، زیرا هر کس، کارى براى غیر خدا انجام دهد، خدا او را به همان غیر واگذارد».
در بسیاری جوامع به خصوص جوامعی که ادعای دینداری دارند، افراد بسیاری به این درد مبتلا می‌شوند که ریا و خودنمایی بسیار زیاد می‌شود. این در حالی است که شاید در خلوت به آنچه می‌گویند، اعتقاد ندارند و تنها برای جلب رضایت دیگری این گونه تظاهر می‌کنند. امام علی (ع) در واقع این را یک خصوصیت بسیار بد می‌دانند و نتیجه آن را نیز نیازمندی و احتیاج به افراد و بنده‌های خداوند معرفی می‌کنند، بندگانی که از خود هیچ ندارند و قطعا چه دردآور است که دست نیاز به سوی همین بندگان بلند شود و این نتیجه ریا و تظاهر است.

• پیوند و اتصال با خویشان.
اما در بخش بعدی خطبه امام علی (ع) به نکته دیگری اشاره می‌کنند؛ نکته‌ای که در جوامع امروزی بسیار از یاد رفته و آنطور که باید و شاید جدی گرفته نمی‌شود و آن، نوع ارتباط با خویشاوندان است.
امام در این باره می‌فرمایند: «اى مردم، انسان هر مقدار که ثروتمند باشد، باز از خویشاوندان خود بى‌نیاز نیست که از او با زبان و دست دفاع کنند.
خویشاوندان انسان، بزرگترین گروهى هستند که از او حمایت مى کنند و اضطراب و ناراحتى او را مى‌زدایند و در هنگام مصیبت‌ها نسبت به او، پرعاطفه‌ترین مردم مى‌باشند. نام نیکى که خدا از شخصى در میان مردم رواج دهد بهتر از میراثى است که دیگرى بردارد».
نکته بسیار حائز اهمیت و قابل توجه این است که امام (ع) چقدر ظریف به این موضوع پرداخته اند که حتی بی‌نیازی در مال و ثروت نیز نمی‌تواند مردم را نسبت به خویشاوندان بی‌نیاز کند. این در حالی است که در بسیاری از موارد شاهد هستیم که تا یکی از افراد فامیل دستش به دهانش می‌رسد، خویشاوند را رها کرده و یا به آن‌ها فخرفروشی می‌کند و همین روحیات باعث فاصله افتادن میان افراد قوم و فامیل و از بین رفتن همدلی و انسجام اجتماعی می‌شود.
این‌ها، قطره‌ای از دریای معارف بیکران علوی و از سرچشمه‌های زلال نهج‌البلاغه است که نوشیدن آن، جان و دل انسان‌ها را در جامعه امروز سیراب می‌کند. چقدر خوب است که تا زنده‌ایم، از این چشمه‌سار زلال معرفت بنوشیم و روحمان را تازه کنیم.